هنجار گریزی معنایی قرآن در شعر اَمَل دُنقُل

هنجار گریزی از روش‌‌های آشنایی‌زدایی است که نخستین بار توسط نظریه‌پردازان فرمالیست روسی در سال 1917م مطرح شد. نگرش ساختارگرایانه به متون ادبی و توجه به جنبه­های زیبایی­شناسانة آثار، موجب شد تا فرمالیست­ها، زبان ادبی را عامل اصلی آفرینش­های هنری به شمار ­آورند. در میان انواع هنجار گریزی‌ها، هنجار گریزی معنایی بیش از همه، درون­مایة کلام را تحت تأثیر خود قرار داده، با آرایه­های علم بیان پیوند ناگسستنی داشته و نقش بسزایی در ادبیت آثار ایفا می­کند.أمل دنقل از جمله شاعرانی است که در شعر خود از قرآن بهرة فراوان می‌برد. وی برخلاف شاعران گذشته، به اقتباس‌های ساده و بی ‌پیرایه از متن قرآن اکتفا نکرده و پیوسته در شعر خویش، مفاهیم قرآنی را بازآفرینی می‌کند و از قابلیت‌های متن قرآن برای بیان معنای مورد نظر خویش، سود می‌جوید؛ از این ‌رو تفاوت وی با شاعران گذشته در این است که برخورد شاعر معاصر با مفاهیم قرآنی برخوردی مبتنی بر ابتکار و نوآوری است. دنقل، گاه معنایی متفاوت با معنای اصلی قرآن بدست می‌دهد و گاه شخصیت‌های قرآنی را جایگزین شخصیت‌های شعر خود می‌کند و با توجه به مؤلفه‌های تعریف شده در هر یک از آنان، ساختار شعری خود را بنا می­نهد و از هنجار گریزی معنایی قرآن برای بیان واقعیت‌های جامعة معاصر خود بهره می‌برد.